(ترجمه)

جواب سوال

به جواب حسین حمایس

سوال:

السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته!

امير و دوست ما! الله سبحانه وتعالی از شما راضی باشد و همان طوری‌که کتاب و اولیای خود را حفظ می‌کند، شما را نیز حفظ نماید!

در كتاب"دوسیة ازالة الاتربة عن الجذور" صفحۀ 58 فقرۀ اول حدیث: «الْحَلاَلُ بَيِّنٌ وَالْحَرَامُ بَيِّنٌ... وَمَنْ وَقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ كَرَاعٍ» وارد شده است؛ به نظر می‌رسد که از این حدیث جملۀ "وقع فی الحرام" ساقط شده است. امیدوارم لطف نموده در این مورد جواب دهید! الله سبحانه وتعالی شما را حفظ نموده و شما بزرگوار را در پناه خود داشته باشد، با احترامات فراوان!

جواب:

وعلیکم السلام ورحمة الله وبرکاته!

الله سبحانه وتعالی از بابت این دعای نیک، صدق و کلام زیبایی‌که دارید، به شما برکت دهد و شما را از هر بدی و شر محفوظ بدارد!  

نسبت به حدیث شریف: «الْحَلاَلُ بَيِّنٌ وَالْحَرَامُ بَيِّنٌ...» آنچه ما در "الکراسة" ذکر نمودیم، حدیث بخاری است که به لفظ زیر آمده است: شنیدم که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند:

«الْحَلاَلُ بَيِّنٌ وَالْحَرَامُ بَيِّنٌ، وَبَيْنَهُمَا مُشَبَّهَاتٌ لاَ يَعْلَمُهَا كَثِيرٌ مِنْ النَّاسِ، فَمَنْ اتَّقَى الْمُشَبَّهَاتِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وَعِرْضِهِ، وَمَنْ وَقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ كَرَاعٍ يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى يُوشِكُ أَنْ يُوَاقِعَهُ، أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمىً، أَلاَ إِنَّ حِمَى اللَّهِ فِي أَرْضِهِ مَحَارِمُهُ أَلاَ وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ أَلاَ وَهِيَ الْقَلْبُ» (رواه بخاری)

ترجمه: حلال آشکار است و حرام نیز آشکار است؛ اما در میان این دو امور مشتبه و پوشیده‌ای است که بسیار از مردم آن‌ها را نمی‌دانند. هرکس از این مشتبهات تقوی کرد، در حقیقت دین و آبرویش را پاک نگهداشته و کسی‌که در این مشتبهات وارد گردید، مانند چوپانی است که در اطراف حریمی واقع شده که هر لحظه امکان دارد که داخل آن شود، آگاه باشید که هر پادشاه حریمی دارد و حریم الله (سبحانه وتعالی) در زمینش محارم آن است؛ آگاه باشید که در جسد آدمی پارچۀ گوشتی است که هرگاه این پارچۀ گوشت اصلاح گردد، همۀ جسدش اصلاح می‌گردد و وقتی این پارچۀ گوشت فاسد گردد، همۀ جسدش فاسد می‌گردد، بدانید که این پارچۀ گوشت همانا قلب است.

اما در مورد ملاحظه شما در مورد سقوط کلمۀ "وَقَعَ فِی الحَرَام" است باید گفت که این کلمه در بخاری ذکر نیست؛ بلکه در روایت مسلم چنین ذکر شده است: صحيح مسلم (8/ 290) 2996 – حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ نُمَيْرٍ الْهَمْدَانِيُّ حَدَّثَنَا أَبِي حَدَّثَنَا زَكَرِيَّاءُ عَنْ الشَّعْبِيِّ عَنْ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ:

«سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ يَقُولُ «وَأَهْوَى النُّعْمَانُ بِإِصْبَعَيْهِ إِلَى أُذُنَيْهِ إِنَّ الْحَلَالَ بَيِّنٌ وَإِنَّ الْحَرَامَ بَيِّنٌ وَبَيْنَهُمَا مُشْتَبِهَاتٌ لَا يَعْلَمُهُنَّ كَثِيرٌ مِنْ النَّاسِ فَمَنْ اتَّقَى الشُّبُهَاتِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وَعِرْضِهِ وَمَنْ وَقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ وَقَعَ فِي الْحَرَامِ كَالرَّاعِي يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى يُوشِكُ أَنْ يَرْتَعَ فِيهِ أَلَا وَإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى أَلَا وَإِنَّ حِمَى اللَّهِ مَحَارِمُهُ أَلَا وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ أَلَا وَهِيَ الْقَلْبُ»

ترجمه: شنیدم که رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرمودند: در حالی‌که نعمان دو انگشت خود را به طرف گوش‌هایش بالا کرد، گفت بدون شک حلال آشکار است و حرام نیز آشکار است؛ اما در میان این دو امور مشتبه و پوشیده‌ای است که بسیاری از مردم آن را نمی‌دانند. هرکس از این اشیاء مشتبه و پوشیده پرهیز نمود، در حقیقت دین و آبرویش را حفظ نموده و هرکس در این اشیاء مشتبه و پوشیده داخل گردد، انگار که در حرام واقع شده است، مانند چوپانی‌که گوسفندانش را در اطراف حریم می‌چراند و نزدیک است که در این حریم واقع گردد؛ آگاه باشید که برای هر پادشاه حریمی است و حریم الله سبحانه وتعالی محارم آن است. آگاه باشید که در جسد انسان پارچۀ گوشتی است، وقتی این پارچۀ گوشت اصلاح شد، همۀ جسدش اصلاح می‌شود و هرگاه این پارچۀ گوشت فاسد شد، همۀ جسدش فاسد می‌شود. بدانیدکه این پارچۀ گوشت همانا قلب است.

چنانچه شما می‌بینید، بخاری این جمله را در روایت خود ذکر نکرده است؛ اما هردو روایت صحیح است. در فتح الباری از روایت بخاری چنین آمده است:

فتح الباري لابن حجر (1/ 82) 50 - حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ حَدَّثَنَا زَكَرِيَّاءُ عَنْ عَامِرٍ قَالَ سَمِعْتُ النُّعْمَانَ بْنَ بَشِيرٍ يَقُولُ:

«سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ يَقُولُ الْحَلَالُ بَيِّنٌ وَالْحَرَامُ بَيِّنٌ وَبَيْنَهُمَا مُشَبَّهَاتٌ لَا يَعْلَمُهَا كَثِيرٌ مِنْ النَّاسِ فَمَنْ اتَّقَقَى الْمُشَبَّهَاتِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وَعِرْضِهِ وَمَنْ وَقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ كَرَاعٍ يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى يُوشِكُ أَنْ يُوَاقِعَهُ أَلَا وَإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى أَلَا إِنَّ حِمَى اللَّهِ فِي أَرْضِهِ مَحَارِمُهُ أَلَا وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ أَلَا وَهِيَ الْقَلْبُ» (أخرجه البخاری)

ترجمه:شنیدم که رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرمودند: بدون شک حلال آشکار است و حرام نیز آشکار است، اما در میان این دو، امور مشتبه و پوشیده‌ای است که بسیاری از مردم آن را نمی‌دانند. هرکس از این امور مشتبه و پوشیده پرهیز نمود، در حقیقت دین و آبرویش را حفظ نموده و هرکس در این امور مشتبه و پوشیده داخل گردید، انگار در حرام واقع شده است؛ مانند چوپانی‌که گوسفندانش را در اطراف حریمی می‌چراند و نزدیک است که در این حریم واقع گردد. آگاه باشید که برای هر پادشاه حریمی است و حریم الله (سبحانه وتعالی) در زمنیش محارم آن است. آگاه باشید که در جسد انسان پارچۀ گوشتی است، وقتی این پارچۀ گوشت اصلاح شد، همۀ جسدش اصلاح می‌شود و هرگاه این پارچۀ گوشت فاسد شد، همۀ جسدش فاسد می‌شود. بدانید که این پارچۀ گوشت همانا قلب است.

کلمۀ "کراع یرعی" به همین شکل در تمام نسخه‌های بخاری جواب شرط محذوف است. اگر"مَن" شرطیه ظاهر باشد؛ اما در روایت دارمی که از ابونعیم شیخ بخاری نقل شده است، به ثبوت"مَن" ذکر شده و گفته است: «وَمَنْ وَقَعَ فِي الشُّبُهَات وَقَعَ فِي الْحَرَام، كَالرَّاعِي يَرْعَى» هم‌چنان ممکن است اِعراب"مَن" در سیاق بخاری موصول باشد که در آن حذف نباشد که در این صورت تقدیر چنین می‌شود: «وَاَلَّذِي وَقَعَ فِي الشُّبُهَات مِثْل رَاعٍ يَرْعَى» اما حالت اول بهتر است به خاطر ثبوت محذوف که در صحیح مسلم و غیر آن از طریق زکریا روایت شده است که آن را تخریج نموده و از جملۀ‌شان مولف نیز است. بنابر این، "كَرَاعٍ يَرْعَى" جملۀ مستأنفه‌ای است که بر سبیل تمثیل  به خاطری آگاهی دادن شاهد، به شکل غائب وارد شده است... نکته... ابن عون در اخیر این حدیث گفته است: این مثال را نمی‌دانم که از قول رسول الله صلی الله علیه وسلم است و یا از قول شعبی، و شاید دلیل و حکمت حذف جملۀ"وَقَعَ فِي الْحَرَام" در روایت بخاری باشد تا ماقبل مثال مرتبط به آن باشد و دعوی ادراج سالم بماند و از چیزی‌که عدم ادراج را تقویت می بخشد، روایت ماضی ابن حبان است. هم‌چنان ثبوت مثال مرفوعاً از ابن عباس و عماربن یاسر روایت شده است.»

امیدوارم که به همین مقدار کافی باشد. الله سبحانه وتعالی از همه داناتر و حکیم‌‌تر است.

برادرتان عطاء ابن خلیل ابوالرشته

9 رمضان1445هـ.ق.

موافق به 19مارچ2024م.

مترجم: مصطفی اسلام

(ترجمه)

سوال:

در حالی‌که جنگ ویرانگر رژیم یهود با حمایت فاسقانه‌ی امریکایی‌غربی علیه مردم غزه بیش از پنج ماه است که ادامه دارد و قربانیان آن به بیش از صد‌ها هزار شهید و مجروح برعلاوه‌ی نابودی بسیاری از منازل مسکونی آن می‌رسد؛ در مورد راه حل‌‌های بعد از ختم جنگ غزه، گفتگو‌‌های زیادی وجود دارد، این‌که از نظر سیاسی با توجه به نقشه‌‌های دولت‌های استعمارگر به سرکردگی امریکا چه چیز‌هایی پیش خواهد آمد؟ از این طرح‌‌ها و راه‌حل‌‌ها، چه انتظاری می‌رود؟ آیا ممکن است کرانه‌ی باختری به همین شکل باقی بماند و غزه اشغال نظامی شود یا این‌که دولت غیرنظامی در کرانه‌ی باختری و غزه بوجود خواهد آمد؟ یا این‌که کرانه‌ی باختری به حال خود باقی خواهد ماند و غزه تحت مدیریت بین‌المللی و عربی یا مانند کرانه‌ی باختری خودگردان خواهد بود؟ راه‌حل درست چیست؟ سپاس از شما!

جواب:

اولاً: پیش از جواب به سوالات فوق، موارد زیر را بررسی می‌کنیم:

نخست:‌ چند نکته‌ی مهم درباره‌ی سرزمین مبارک فلسطین:

1. معلوم است که وعده‌ی بالفور وزیر خارجه انگلیس که همراه با نامه مورخ 2/11/1917م به لورد روچیلد، شامل حمایت دولت انگلیس از ایجاد وطن ملی برای یهودیان در فلسطین بود، این وعده در آخرین روز‌های شکست خلافت عثمانی در جنگ جهانی اول به دلیل خیانت برخی از مردان عرب و تُرک بوده است. سال‌‌ها قبل از آن، هرتزل، نماینده‌ی جوامع صهیونیستی مورد حمایت بریتانیا، در 18 /۵/ 1901 درخواستی را به خلیفه عثمانی تقدیم کرده بود و در آن زمان تلاش کرد تا با ارائه‌ی پیشنهاد‌های بزرگ مالی، برای جبران کسری بودجه خلافت در ازای اعطای زمین در فلسطین به آن‌ها از بحران مالی که خلافت عثمانی از آن رنج می‌برد، سوء استفاده کند؛ اما خلیفه عبدالحمید در جواب هرتزل پاسخِ محکم و حکیمانه‌ای داشت: «من نمی‌توانم حتی یک وجب از سرزمین فلسطین را ر‌ها کنم، چون زمین شخصی من نیست؛ بلکه سرزمین امت اسلامی است.‌ مردم من برای این سرزمین جنگیدند و آن را با خون‌شان آبیاری کردند. یهودیان پول‌‌های خود را نگهدارند؛ اگر روزی خلافت از هم پاشید، آن زمان می‌توانند فلسطین را بدون قیمت بگیرند؛ ولی تا من زند‌ه‌ام این اتفاق نخواهد افتاد.» خلیفه اهل بینش،‌ بصیرت و آینده‌نگری بود و در رأی و نظرش درست گفت؛ زیرا بعد از سقوط خلافت، فلسطین بدون هیچ بهایی در اختیار یهودیان قرار گرفت! بدین ترتیب، داستان تجاوز به فلسطین و آوارگی و کشتار مردم آن آغاز شد و آنچه خلیفه عبدالحمید رحمه الله انتظار داشت، تحقق یافت و سقوط خلافت در سال (1342 هـ ق - 1924م) توسط غرب به رهبری بریتانیا در آن زمان با همکاری خائنانی از اعراب و ترک‌‌ها، صورت گرفت و این سقوط، مقدمه‌ی واقعه‌ی شوم تأسیس رژیم منفور و مسخ شده یهودی در فلسطین بود.

2. بعد از آن امریکا عملاً پس از جنگ جهانی دوم وارد خط شد و به طور مؤثری به صدور قطعنامه‌ی شماره 181 شورای امنیت مبنی بر تقسیم فلسطین در نوامبر 1947 کمک کرد و در پذیرش صهیونیزم یهودی با انگلیس و تمام اروپا شروع به رقابت نمود. بایدن در سخنانی‌که در مراسم جشن روز روشنایی یهودیان (حنوکا) در کاخ سفید ایراد کرد، گفت: «برای صهیونیست بودن، لازم نیست یهودی باشید و من یک صهیونیست هستم.» (منبع: الشرق الاوسط، 12/12/2023 م) هنگامی‌که بایدن، رئیس جمهور امریکا در تاریخ 18/10/2023 پس از عملیات طوفان الاقصی از تل آویو بازدید کرد، با مقامات آنجا دیدار نموده گفت: «اسرائیل باید دوباره به مکان امن برای یهودیان تبدیل گردد و اگر اسرائیل وجود نمی‌داشت، ما برای ایجاد آن تلاش می‌کردیم.» او گفت که: «در این هفته از کنگره‌ی امریکا یک بسته‌ی کمکی بی‌سابقه برای اسرائیل می‌خواهد... ما خاموش نخواهیم ماند، نه امروز، نه فردا و نه هرزمان دیگری.» (منبع: الجزیره 19/10/2023 ) این نشان می‌دهد که امریکا جنگ را آغاز می‌کند و رژیم یهود بدون حمایت خارجی، به ویژه حمایت نامحدود امریکا نمی‌تواند آن جنگ را ادامه دهد؛ زیرا مانند موجودی است که خودش به تنهایی ایستاده نمی‌تواند. رژیم یهودی شکست خود را با دستان خود ترسیم می‌کند؛ زیرا بدون ریسمان و امانی از جانب مردم، قادر به جنگیدن نیست. چنانکه الله قوی و عزیز می‌فرماید:

﴿ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ أَيْنَ مَا ثُقِفُوا إِلَّا بِحَبْلٍ مِنَ اللهِ وَحَبْلٍ مِنَ النَّاسِ﴾ [آل‌عمران: 112]

ترجمه:‌ آنان هر‌کجا یافت شوند، (مُهر) خواری بر ایشان خورده است؛ مگر (این‌که از روش ناپسند خود دست بردارند و در اعمال خویش تجدیدنظر کنند و) با پیمان الله (سبحانه وتعالی، یعنی رعایت قوانین شریعت) و پیمانی از مردم (برخوردار گردند).

آنان ریسمان الله سبحانه وتعالی را برید‌ه اند و تنها چیزی‌که برای‌شان باقی مانده است، ریسمان حمایتی مردم امریکا، اروپا و مزدوران آن‌ها از حاکمان خائن سرزمین‌‌های اسلامی هستند که کوچک‌ترین اقدامی در مقابل تجاوزات وحشیانه‌ی یهود نکردند، بلکه بهترین اقدام آن‌ها کاری کسی است که ایستاده و شهدا و مجروحان را حساب می‌کند! هم‌چنین نشان می‌دهد که امریکا این رژیم را پایگاه اصلی خود می‌بیند تا از طریق آن با امت اسلامی مبارزه نماید و از وحدت و تشکیل دولت آن یعنی خلافت جلوگیری کند.

3. یهودیان بعد از عقب‌نشینی از غزه در 15/۸/ 2005 چندین بار تهاجمات وحشیانه‌ای را علیه غزه آغاز کردند تا این‌که عملیات طوفان الاقصی در 7 اکتبر  سال 2023 آغاز شد که با نفوذ مجاهدین به تأسیسات آن، بینی دشمن را شکست و صد‌ها نفر از سربازانش را تا حدود 1200 تن کشت و تعداد زیادی از سربازانش را اسیر کرد. دشمن با پاسخ وحشیانه‌ی بی‌سابقه‌ای به غزه حمله کرد که بیش از 5 ماه است ادامه دارد و اکثر منازل مسکونی آن را ویران نمود، بیمارستان‌‌ها را مورد هدف قرار داد، مریضان را کشت و زنده‌‌ها را ربود و هم‌چنین مدارسی را که مردم غزه به آن پناه برده بودند، بمباران کرد و تاجایی‌که تعداد شهدا به بیش از 31000 نفر رسیده که بیشتر آنان کودکان و زنان بودند و تعداد مجروحان به بیش از 70 هزار نفر رسیده است. دشمن با جلوگیری از رسیدن کمک، غذا، آب و مواد اولیه به مردم، سیاست فشار گرسنه‌گی را دنبال می‌کند تا مجاهدین را برای آزادی زندانیان تحت فشار قرار دهد. جنگ او یک نسل‌کشی به معنای واقعی کلمه بوده که توسط حمایت غرب، طرف‌‌های امریکایی و اروپایی و پیروان آن‌ها به انجام این کار تشویق می‌شود و رهبران غربی برای اظهار حمایت مطلق جهت زیارت از این رژیم یهودی، به خاطر جنگ نابودگر که علیه غزه به راه انداخته است، هجوم آوردند.

4. سکوت نظام‌‌های سرزمین‌‌های عربی و اسلامی نیز او را جرئت داده است؛ زیرا برخی از آن‌ها به جای بسیج ارتش برای حمایت از مردم غزه، حمله‌ی مجاهدین را محکوم کردند و به روابط خود با رژیم یهود چنان ادامه دادند که گویا هیچ اتفاقی نیفتاده باشد. کشور‌های که در گذشه به دنبال عادی‌سازی روابط با یهود بودند، همان‌طور کشورهای جدید به عادی‌سازی روابط خود با دشمن ادامه دادند، روابط خود را قطع نکردند، خیانت عادی‌سازی روابط را کنار نگذاشتند و معاهده‌‌ها و توافقات با رژیم یهودی را مانند کمپ دیوید با نظام مصر و وادی عربه با نظام اردن را لغو نکردند. یعنی حتی اندکی از وضعیت جنگی را هم انجام ندادند. علاوه بر این، تجاوزات وحشیانه‌ی یهودیان هیچ تأثیری بر روابط تجاری با تعدادی از این کشور‌ها نگذاشت. عبدالقادر اورال اوغلو وزیر حمل و نقل ترکیه به تاریخ ۱۱/۱/2024 اعتراف کرد که «حدود 701 کشتی از 7 اکتبر تا 31 دسامبر 2023 از بنادر ترکیه به سمت (اسرائیل) حرکت کردند» یعنی به طور اوسط ​​تقریباً 8 کشتی در روز. (منبع: الجزیره ۱۱/۱/2024) برخی از این کشور‌ها نه تنها در پاسخ به تجاوزات غزه از غزه اعلام حمایت نکردند، بلکه به حمایت از سربازان خودشان نیز اعلام جنگ نکردند، چنانچه رژیم یهودی پایگاه‌‌های ایران در سوریه را هدف قرار داد و تعداد زیادی از سربازانش را کشت، اما ایران بر علیه او اعلان جنگ نکرد!

5. از جانب دیگر، امریکا اظهارات خود را بر راه‌حل دو کشور متمرکز کرده و در عین حال مشتاق موجودیت رژیم یهودی است و از همه اقدامات وحشیانه‌ی آن دفاع و حمایت می‌کند؛ اما می‌ترسد که امریکا آنچه را از جایگاه اخلاقی‌اش باقی مانده است از دست بدهد، گویا که اخلاق داشته باشد! بایدن گفت: «هیچ بازگشتی به وضعیت موجود مانند 6 اکتبر وجود ندارد و این به معنای اطمینان از ناتوانی حماس در ایجاد وحشت در اسرائیل است. این یعنی هرگاه این بحران پایان ‌یابد، باید چشم‌اندازی برای آینده وجود داشته باشد. از دیدگاه ما، باید یک راه‌حل، دو دولت باشد که به معنای تلاش متمرکز برای همه طرف‌ها است. (منبع: وب سایت امریکایی CNN، 25/10/2023) وی در 12/12/2023 گفت: «در نقاط مختلف جهان ترس واقعی وجود دارد که امریکا جایگاه اخلاقی‌اش را به دلیل حمایت از (اسرائیل) از دست دهد.» (منبع: الجزیره، 12/12/2023)

اما او بر سیاست امریکا تأکید کرد و گفت: «او هرگز اسرائیل را ر‌ها نخواهد کرد و دفاع از اسرائیل بسیار مهم است. هیچ خط سرخی با متوقف کردن همه سلاح‌‌ها از آن‌ها وجود ندارد. بنابراین، یک گنبد آهنی برای محافظت از آن‌ها وجود دارد.» (منبع: اس ان بی سی امریکایی ۹ /۳/2024) مبتنی بر همین علت است که امریکا، با وجود روابط پرتنش بایدن با نتانیاهو به دلیل نزدیکی او به ترامپ، رقیب انتخاباتی بایدن، از رژیم یهودی حمایت می‌کند.

امریکا هم‌چنین در تلاش است تا با وادار کردن رژیم سعودی برای به رسمیت شناختن رژیم یهودی و عادی سازی با آن را جهت پذیرش راه‌حل دو دولت وسوسه کند. فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر خارجه‌ی عربستان سعودی در کنفرانس داووس گفت: «در صورت حل بحران فلسطین، عربستان ممکن است روابط صلح با (اسرائیل) را برقرار کند.» (منبع: ایندیپندنت20/1/2024) قبل از آن، بن سلمان ولیعهد نظام سعودی در 21 /۹/2023م در مصاحبه‌ای با شبکه‌ی امریکایی فاکس نیوز گفت: «هر روز به عادی‌سازی روابط با اسرائیل نزدیک‌تر و نزدیک‌تر می‌شویم.» در 26/۹/ 2023، محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی، نایف السدیری سفیر عربستان سعودی را در مقر خود در رام الله پذیرایی کرد. وی  پیش از این از طریق نقطه رصد یهودیان به عنوان مقدمه‌ای برای عادی‌سازی روابط با رژیم یهودی به بهانه‌ی این‌که سفیر فوق العاده و غیر مقیم در فلسطین و سرقونسل در قدس است، وارد کرانه‌ی باختری شد.

 ثانیاً  به جواب سوال مطرح‌شده پیرامون انتظارات نقشه‌‌ها و طرح‌‌های امریکا و رژیم یهود بعد از ختم جنگ غزه می‌پردازیم:

1. تسلیم نوار غزه به تشکیلات خودگردان فلسطین در چارچوب راه‌حل دو دولت: امریکا این راه‌حل را فقط لفظی می‌خواهد نه فعلی، یعنی وی با کلمات بازی خود را به پیش می‌برد. بایدن می‌خواهد تا غزه خلع سلاح و غیر نظامی شود نه یک دولت مستقل، (جوبایدن، رئیس‌جمهور امریکا –دیروز جمعه- اظهار داشت که وی در مورد مسئلۀ راه‌حل دو دولت با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل گفتگو کرده است و او مخالفتی با این راه‌حل ندارد. بایدن در اظهارات خود برای روزنامه‌نگاران افزود که الگو‌های متعددی با اشاره به این‌که چندین کشور در سازمان ملل نیرو‌های مسلح ویژه ندارند، برای راه‌حل دو دولت وجود دارد... (منبع: الجزیره 04/ 01/ 2024) یعنی بایدن به راه‌حل دو دولتی از این الگو‌ها اشاره کرد که فاقد نیرو‌های مسلح است! با وجود این، رژیم یهود حتی به این طرح امریکا موافقت نکرد. (در کنفرانس مطبوعاتی که آناتولی دنبال کرد، نتانیاهو سخت اظهار داشت که تل آویو «به شکل قاطع ایجاد دولت یک‌جانبه‌ی فلسطینی را نمی‌پذیرد» (منبع: آناتولی، 18/2/2024) در هر صورت راه‌حل ایجاد دو دولت که اداره امریکا آن را پیشنهاد می‌کند، هرگونه که باشد، تطبیق آن بدون دستور جدی امریکا امکان‌ناپذیرست.. اداره بایدن بالای نتانیاهو و حکومتش به سبب انتخابات ریاست‌جمهوری آینده امریکا فشار وارد نمی‌کند؛ زیرا وی به آرایی یهودیان در انتخابات و به پول لابی یهودی در کمپاین انتخاباتی‌اش نیازمند است؛ به ویژه این‌که رقیبش ترامپ به شدت از رژیم یهود حمایت می‌کند. اما اروپا و بریتانیا، هردوی شان تابع نقشه‌‌های امریکا هستند. اما درخواست حکام سرزمین‌‌های اسلامی مبنی بر ایجاد دو دولت، خیانتی بیش نبوده که تفاوتی با خواست امریکا یعنی خلع سلاح شدن غزه و محروم گشتن از دولت مستقل و داشتن دولتی شبیه به حاکمیت خودگردان ندارد!

2. اشغال مجدد نوار غزه توسط رژیم یهود: بن گویر، وزیر امنیت ملی و اسموتریچ، وزیر اقتصاد از مشتاق‌ترین حامیان این طرح هستند. این دو وزیر راست افراطی استدلال می‌کنند که غیرنظامیان یهودی و هم‌چنان سربازان اشغال‌گر باید در داخل غزه بمانند و این تنها راه‌حل برای حفظ کنترل این نوار است. (و بن گویر، که رهبری یکی از احزاب کوچک ناسیونالیست در ائتلاف راست نتانیاهو را به دست دارد، در کنفرانسی گفت که بازگشت شهرک‌نشینان یهودی و ارتش، تنها راه برای اطمینان از عدم تکرار حملۀ ویران‌گری است که جنگ‌جویان حماس در 7 اکتوبر علیه اسرائیل انجام دادند. (منبع: رویترز، 29/01/2024) اما امریکا و عموم یهودیان این نظر را تأیید نمی‌کنند. «أنتونی بلینکن، وزیرخارجۀ امریکا در روز چهارشنبه تأکید کرد که اسرائیل پس از پایان جنگ فعلی علیه حماس غزه را اشغال کرده نمی‌تواند.» وی افزود: «اکنون، حقیقت این است که شاید در پایان درگیری نیاز به یک دوره انتقالی باشد... و ما توقع اشغال مجدد را نداریم و آنچه از رهبران (اسرائیل) شنیدم این است که آن‌‌ها قصد اشغال مجدد غزه را ندارند...» (منبع: الحره، 08/ 11/ 2023) این به دلیل اینست که اشغال مجدد نظامی غزه، هزینه‌‌ها و زیان‌‌های نظامی و اقتصادی بر رژیم یهود در پی خواهد داشت.

3. تدوام سیطرۀ حماس بر غزه: امریکا، اروپا و رژیم یهود نمی‌خواهند که حماس در غزه در قدرت بماند؛ زیرا آنان به این باور هستند که این امر منجر به تکرار حملات 7 اکتوبر می‌گردد. بلینکن در توکیو به خبرنگاران گفت: «حماس نمی‌تواند به اداره غزه ادامه دهد؛ زیرا این به سادگی راه را برای تکرار حملات 7 اکتوبر هموار می‌سازد.» و گالانت گفت: «حماس پس از جنگ، نوار غزه را کنترل نخواهد کرد و تل آویو در حال مجهز شدن برای کنترل آن از سوی یک "ن‌هاد بین‌المللی"  است.» (منبع: آناتولی، 18/12/2023)

4. انتقال امنیت نوار غزه از ارتش رژیم یهود به یک نیروی بین‌المللی: از جمله مواردی‌که از سوی برخی از سیاسیون امریکا روی آن بحث شد، حضور نیرو‌های بین‌المللی اعم از دولت‌‌های عرب و سایر دولت‌‌ها در غزه می‌باشد، و این موضوع در  رسانه‌‌ها نشر شده است.

«طبق روزنامۀ وال ستریت ژورنال، متقاعد کردن کشور‌های عربی که قرارداد‌های صلح یا توافق‌نامه‌‌های عادی‌سازی را با اسرائیل امضا کرده اند، برای تأمین نیرو‌های امنیتی برای غزه یا نظارت بر آن؛ مستلزم آن است که برخی از کشور‌ها یا سازمان‌‌ها مسئولیت اداری و نظارت بر امنیت را بر عهده بگیرند، این روزنامه می‌گوید که برخی از همسایگان عرب در این کار متردد اند...» (منبع: الحره، 03/11/2023م) سپس روی این موضوع دوباره بحث و گفتگو شد. شبکۀ روسیاالیوم این موضوع را به تاریخ 4/12/2023م به شرح ذیل منتشر نمود: «واشنگتن نیز از انتقال امنیت نوار غزه از ارتش اسرائیل به یک نیروی بین‌المللی که ممکن متشکل از برخی دولت‌‌های عربی باشد، حمایت می‌کند. اما اسرائیل با سناریوی استقرار نیرو‌های حافظ صلح سازمان ملل در منطقۀ درگیری موافق نیست، هم‌چنان وی به توانایی سازمان بین‌المللی برای حفاظت از منافع اسرائیل اعتمادی ندارد.»

5. تسلیم ادارۀ مدنی غزه به فلسطینی‌‌ها بدون اتحاد با کرانه باختری اما رژیم یهود مسئول امنیتی خواهد گشت، چنان‌که اکنون مسئول امنیتی کرانه باختری است: الجزیره در 27/2/2024م منتشر کرد که در 23 فبروری سال 2024م بنیامین نتانیاهو طرح "روز بعد" برای غزه را به شورای وزیران امور امنیتی و سیاسی تقدیم کرد. این طرحی که بنیامین نتانیاهو بر اعضای حکومتش ارائه کرد، دربرگیرنده جزئیات فراوانی در مورد آینده نوار غزه بود و یکی از مهم‌ترین ویژگی‌‌های آن در عرصه امنیتی این است که اسرائیل آزادی اقدامات نظامی و امنیتی در تمام مناطق نوار غزه را بدون محدودیت زمانی برای خود اختصاص می‌دهد و در کنار آن، کمربند امنیتی در داخل نوار غزه در امتداد مرز‌های خود با فلسطین اشغالی در سال 1948م ایجاد می‌کند و افزون بر این، اسرائیل نوار غزه را کاملا خلع سلاح کرده و هرگونه قدرت نظامی را از آن سلب می‌کند، به استثنای آنچه که برای حفظ امنیت عمومی لازم است.

6. با توجه به احتمالات قبلی نقشه‌‌ها و طرح‌‌های امریکا و یهودیان، محتمل‌ترین چیزی که در نظر دارند تنفیذ کنند همان چیزی است که در بند 5 فوق ذکر گردید. یعنی غزه با کرانه باختری متحد نگردیده، بلکه اقدامات و اجراآت امنیتی و نظامی در هردو مشابه خواهند بود(اسرائیل آزادی اقدامات نظامی و امنیتی در تمام مناطق نوار غزه را بدون محدودیت زمانی برای خود اختصاص می‌دهد). به ویژه که یهودیان همین طرح را  در کرانه باختری تنفیذ می‌کنند. گزارش شده است که نتانیاهو این طرح را به مقامات امریکایی ارائه کرده و به نظر می‌رسد که وی موافقت آنان را کسب کرده است. «به نظر می‌رسد که نتانیاهو علاقه‌مند است که طرحی را که تهیه کرده است با طرح امریکا برای را‌ه‌حل دائمی خاورمیانه مطابقت داشته باشد و با امریکا در مورد این طرح از طریق ران درمر، وزیرامور استراتژیک که یکی از اعضای کابینۀ جنگی اسرائیل است و روابط نزدیکی با واشنگتن دارد مشورت شده است.» (منبع: سایت خبری إن تی وی، 31/01/2024م) این به این معناست که امریکا از طرح نتانیاهو قبلا آگاه بوده است.

در مورد آن‌چه که بایدن پیرامون راه‌حل دو دولت تکرار می‌کند، تفاوتی چندانی وجود ندارد، بلکه همان‌طور که در اظهارات قبلی‌اش در بند 1 ذکر گردید، یعنی بایدن در اظهارات خود برای روزنامه‌نگاران افزود که الگو‌های متعددی با اشاره به این‌که چندین کشور در سازمان ملل نیرو‌های مسلح ویژه ندارند؛ برای راه‌حل دو دولت وجود دارد. بایدن اشاره کرد که نوار غزه باید خلع سلاح شود و هیچ مانعی نزد وی وجود ندارد که پیش از راه‌حل دو دولت، مرحله‌های موقتی وجود داشته باشد، چنان‌که در اظهارات وی در بند 2 آمده است «اکنون، حقیقت این است که شاید در پایان درگیری نیاز به یک دورۀ انتقالی باشد.» (منبع: الحره، 08/11/2023م)

ثالثاً؛ راه‌حل صحیح شرعی که باید دنبال شود:

1. با توجه به مطالب فوق، از نقشه‌‌های امریکا و رژیم یهود چنین بر می‌آید که آن‌‌ها قصد دارند کرانه باختری و غزه را خلع سلاح کنند و کنترل امنیتی در آن‌‌ها از آن یهودیان باشد، تفاوتی ندارد که تحت نام یک دولت در هر دو مکان باشد یا با ضمیمه‌کردن آن‌‌ها؛ حتی اگر در مراحلی باشد که امریکا می‌خواهد، کرانه باختری در مرحلۀ انتقالی از غزه جدا بماند و سپس غزه بدون نیروی نظامی به کرانۀ باختری ضمیمه گردد یا چنان‌که رژیم یهود می‌خواهد؛ غزه از ابتدا و انتها از کرانه باختری جدا بماند و هردو غیرنظامی شوند و حاکمیت واقعی آن‌‌ها از آن رژیم یهود گردد. از این امر واضح می‌گردد که آن‌چه امریکا و یهود طرح می‌کنند زهر کشنده و خیانت به الله، رسولش و خیانت به مؤمنان است. با وجود این، عجیب نیست که رژیم یهود و امریکا چنین طرح‌ریزی کنند؛ زیرا آن‌ها دشمن هستند. عجیب اینست که هیچ یک از حکام سرزمین‌‌های اسلامی به ویژه حکام اطراف فلسطین تلاش نورزند و برای نصرت غزه و مردم آن و برای نصرت اقصی و اطراف آن، ارتش‌‌ها را حرکت ندهند و برای نابودسازی رژیم یهود کاری نکنند و فلسطین را کاملاً به اهل آن باز نگردانند. آیا کسی‌که سرزمین مسلمانان را اشغال کرده و اهل آن را بیرون رانده است، مستحق این نیست که ارتش‌‌های مسلمانان با وی بجنگند و آن را چنانکه اهلش را بیرون رانده، بیرون برانند؟ مگر الله سبحانه وتعالی چنین نفرموده است:

‏ ‏‏﴿وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُم مِّنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ﴾ [بقره: 191] ‏

ترجمه: ‏و هر جا آنان را دريافتيد بكشيد و آنانِ را كه شما را از آنجا بيرون كرد‌هاند بيرون سازید!

پس چگونه حکام این مسأله را درک نمی‌کنند؟! اما شقاوت شان بر آنان غلبه کرده و مطیع کفار استعمارگر به ویژه مطیع امریکا هستند! آن‌‌ها برای محافظت از چوکی‌‌های ناقص خود به امریکا پاسخی نمی‌دهند.

‏‏ ‏‏﴿قَاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى يُؤْفَكُونَ﴾‏ [منافقون: 4]

ترجمه:  الله آنان را بکشد! چگونه (از حق) برگردانده می‌شوند(و منحرف می‌گردند؟!)

2. این جنگ دو چیز مهم را افشا کرد: اولی ضعف یهودیان و ذلت شان، چنان‌که الله سبحانه وتعالی در کتابش فرموده است:

﴿ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ أَيْنَ مَا ثُقِفُوا إِلَّا بِحَبْلٍ مِّنَ اللَّهِ وَحَبْلٍ مِّنَ النَّاسِ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الْمَسْكَنَةَ﴾ [آل عمران: 112]

ترجمه: آنان هر کجا یافت شوند، (مهر) خواری بر ایشان خورده است؛ مگر (این‌که از روش ناپسند خود دست بردارند و در اعمال خویش تجدیدنظر کنند و) با پیمان مردم(یعنی رعایت مقررات همزیستی مسالمت‌آمیز، خویشتن را از اذیت و آزار در امان دارند و از مساوات حقوقی و قضائی برخوردار گردند) و آنان شایسته خشم الله متعال اند و (مُهر) بیچارگی بر ایشان خورده است.

این‌‌ها بعد از پیامبران‌شان ریسمان و امان الله سبحانه وتعالی را بریدند و برای شان جز ریسمان و امان مردم، امریکا و رهروانش باقی نمانده است و این‌چنین قومی، اهل جنگ و پیروزی نیستند. چیز دیگری که افشا گردید؛ خیانت حکام در سرزمین‌‌های اسلامی است. آنان ناظر این اتفاقات بوده و عادلانه‌ترین شان کسی است که به شمارش تعداد شهدا و مجروحین پرداخته است!

﴿‏صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لاَ يَرْجِعُونَ﴾ [بقره: 18]

ترجمه: ‏(آنان هم‌چون) كران و لالان و كورانند و (به سوی حق و حقيقت) راه بازگشت ندارند.‏

این دو امر باید افراد مخلص و اهل قدرت در ارتش‌‌های مسلمانان را وادار کند تا برای ادای فریضۀ الهی مبنی بر قتال با یهودیان اشغالگر فلسطین بسیج عمومی اعلام کنند:

﴿‏وَلاَ تَهِنُواْ فِي ابْتِغَاء الْقَوْمِ إِن تَكُونُواْ تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ يَأْلَمُونَ كَمَا تَأْلَمونَ وَتَرْجُونَ مِنَ اللّهِ مَا لاَ يَرْجُونَ وَكَانَ اللّهُ عَلِيماً حَكِيماً﴾ [نساء: 104]

ترجمه: ‏در جستجوی قوم (كافری‌كه اعلان جنگ نموده و می‌كوشند از همه سو بر شما تاخت آورند) سستی مكنيد (و پيوسته در كمين ايشان باشيد و با آنان برزميد). اگر (از جنگ و جراحات) درد می‌كشيد، آنان هم مثل شما درد می‌‌كشند و رنج می‌برند، (ولی‌ فرق شما و ايشان در اين است كه) شما چيزی از الله می‌خواهيد كه آنان نمی‌‌خواهند (و آن رضای الله و بهشت جاويدان است ) و الله آگاه (از اعمال شما و اعمال آنان و) حكيم است (و به هر يك از شما و ايشان سزا و جزای كارتان را می‌دهد).‏

با این کار، شما می‌توانید رژیم شان را ریشه‌کن نمایید! شکست آن‌‌ها در قتال و مبارزه نزد الله سبحانه وتعالی بسیار آسان است، سپس به دنبال آن، این وعدۀ الله سبحانه وتعالی محقق خواهد شد:

﴿فَإِذَا جَاء وَعْدُ الآخِرَةِ لِيَسُوؤُواْ وُجُوهَكُمْ وَلِيَدْخُلُواْ الْمَسْجِدَ كَمَا دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَلِيُتَبِّرُواْ مَا عَلَوْاْ تَتْبِيراً﴾ [اسراء: 7]

ترجمه: ‏و هنگامی‌كه وعده دوم (مجازات و عقاب فسادتان ای یهودیان) فرا ‌رسد (دشمنانتان را نيرو بخشيده و بر شما مسلّط می‌گردانيم) تا شما را بدحال (و پريشان روزگار) سازند (و گرد غم و اندوه بر چهره‌‌های‌تان بپاشند) و داخل مسجد (الاقصی) گردند، همان گونه كه در دفعه اوّل بدان داخل شدند و بر هر كه و هرچه دست يابند بكشند و درهم كوبند.‏

پس برای نصرت برادران تان در غزه بشتابید و اگر نظام‌‌های ستم‌گر حاکم در سرزمین‌‌های اسلامی در مقابل‌تان ایستادگی کردند، آن‌‌ها را کاملاً از سر راه خود برداشته و محو سازید! در عوض آن‌‌ها حکم الله سبحانه وتعالی، خلافت بر منهج نبوت را برای تحقق این بشارت رسول الله صلی الله علیه وسلم اقامه کنید!

«ثُمَّ تَکُونُ جَبَرِیّة، فَتُکُونُ مَا شَاءَ اللهُ اَن تَکُونَ، ثُمَّ یَرفَعُ‌ها اِذَا شَاءَ اَن یَرفَعُ‌ها، ثُمَّ تَکُونُ خَلَافَةُ عَلَی مِن‌هاجِ النَّبُوَّة» ثُمَّ سَکَتَ.» (مسند ابی داود الطیالسی)

ترجمه: سپس پادشاهی جبری خواهد شد و تا هر وقت که الله (سبحانه وتعالی) خواست می­ماند تا این­که بخواهد و آن را بر می‌چیند، بعد باز خلافت بر منهج نبوت خواهد شد. سپس پیامبر صلی الله علیه و سلم سکوت نمودند.

در آن هنگام، خلیفه و معاونینش و ارتش اسلام از بالاترین رتبه تا پایین‌ترین آن از یک پیروزی به پیروزی دیگر نایل خواهند گشت! امت با آنان هم صدا شده و تکبیر خواهند گفت! به خواست پروردگار شان قوی و توسط دین‌شان عزیز خواهند گشت و دشمن دیگر جرئت نخواهد کرد تا در سرزمین اسلام رژیمی داشته باشد.

﴿وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ (4)‏ بِنَصْرِ اللَّهِ يَنصُرُ مَن يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾ [روم: 4-5]

ترجمه: در آن روز  مؤمنان شادمان می‌شوند. (آری! خوشحال می‌شوند) از ياری الله. الله هر كسی را كه بخواهد ياری می‌دهد، و او بس چيره (بر دشمنان خود) و بسيار مهربان (در حق دوستان خويش) است.

دوازدهم رمضان 1445هـ.ق.

22/3/2024م.

مترجم: احمدصادق امین و محمد مزمل

جواب به سؤال

به جواب مصطفی علی ابراهیم

(ترجمه)

سؤال: السلام علیکم و رحمة الله و برکاته!

سؤالی دارم و آن این‌که: در آیۀ 90 سورۀ یونس چنین آمده: ﴿فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ﴾ اما در آیۀ 78 سورۀ طه آمده است: ﴿فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ بِجُنُودِهِ﴾. آیا این بدان معنی است که فرمان و عمل حاکم یک چیز به حساب می‌آید؟ که اگر چنین باشد، می‌توانیم‌ بگوئیم که ایستادن در برابر امر حاکم مانند ایستادن در برابر اعمال او است. یعنی وقتی ما کلمۀ حق را در برابر پولیس، نیرو‌های نظامی و یا معاونین آن بیان کنیم؛ این به معنی گفتن کلمۀ حق در برابر خود حاکم است و در تحت مصداق این فرمودۀ رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم شامل می‌شویم: «أَفْضَلُ الْجِهَادِ كَلِمَةُ حَقٍّ عِنْدَ سُلْطَانٍ جَائِرٍ» تشکر. البته شما حق تصرف و تعدیل را در ساختار و طرح سؤال دارید، الله سبحانه وتعالی شما را جزای خیر دهد!

جواب: وعلیکم السلام ورحمة الله و برکاته!

اول: در رابطه به دو آیۀ که در سؤال شما وارد شده که عبارت‌اند از آیۀ مبارکۀ 90 سورۀ یونس: ﴿وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْياً وَعَدْواً﴾ و  آیۀ مبارکۀ 78 سورۀ طه: ﴿فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ بِجُنُودِهِ فَغَشِيَهُمْ مِنَ الْيَمِّ مَا غَشِيَهُمْ﴾، انگار که اشارۀ شما به فرق و تفاوت معنی مستفاد از استعمال حرف "واو" و حرف "باء"؛ در الفاظ "وجنوده" و "بجنوده" است، که در آیۀ اول با حرف "واو" و در آیۀ دوم با حرف "باء" ذکر شده است. طوری‌که در کتب تفسیر آمده، معنی "اتبعهم" یعنی به آن‌ها ملحق شد و دنبال کرد، اما حسب لغت از آیۀ اولی﴿فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ﴾ فهمیده می‌شود که فرعون شامل کسانی بود که موسی علیه‌السلام و بنی اسرائیل را دنبال کرد؛ زیرا "واو"در لفظ "جنوده" در این‌جا دلالت بر مشارکت و اشتراک فرعون و لشکر آن در دنبال کردن بنی اسرائیل دارد.

اما آیۀ دوم ﴿فِرْعَوْنُ بِجُنُودِهِ﴾ حسب لغت ممکن است به معنی این باشد، که فرعون با لشکر خود در دنبال کردن موسی علیه‌السلام و بنی اسرائیل شرکت داشته و لشکرش را همراهی کرده است و هم‌چنان؛ حسب لغت ممکن است از آن طوری فهیمده شود که، فرعون با لشکرش مشارکت نداشته و همراه لشکرش بیرون نشده است، بلکه لشکرش را در دنبال کردن بنی اسرائیل هم‌کار بود؛ زیرا "باء" معنی مصاحبت و استعانت را می‌دهد، پس کلمۀ "بجنوده" در این آیۀ مبارکه ممکن است که معنی مصاحبت را حمل کند، که در این صورت فرعون با لشکرش همراه بوده و ممکن است که معنی استعانت را حمل نماید؛ که در این صورت به معنی این است که فرعون همرای لشکرش هم‌کاری نموده ولی عملاً مشارکت نداشته است، یعنی لشکرش موسی علیه‌السلام و بنی اسرائیل را دنبال کرده بدون این‌که خودش در آن دخالت داشته باشد.

و تعیین یکی از دو معنی-مصاحبت و استعانت- از جمع نمودن بین این دو آیۀ مبارکه به گونۀ ذیل معلوم می‌شود:

آیۀ اولی مدلول آن تنها از لحاظ لغت است و آن این‌که فرعون لعنةالله علیه، با لشکرش در دنبال نمودن موسی علیه‌السلام مشارکت و مصاحبت داشت اما آیۀ دوم؛ مدلول آن احتمال لغت مصاحبت در دنبال کردن موسی علیه‌السلام و هم‌چنان احتمال معنی استعانت را دارد، یعنی این‌که فرعون لشکرش را استعانت کرده تا موسی علیه‌السلام را دنبال کنند؛ بدون این‌که خودش همراهی کرده باشد و به دلیل این‌که مدلول هر دو آیت متناقض نیست، پس معنی به جمع کردن بین دو آیه به این شکل صورت می‌گیرد که فرعون در دنبال کردن موسی علیه‌السلام با لشکرش بوده یعنی "باء" در کلمۀ "بجنوده" معنی مصاحبت را افاده می‌کند؛ یعنی این‌که در دنبال نمودن موسی علیه‌السلام لشکرش، را مصاحبت کرده است این نسبت به معنی دو آیه است.

دوم: اما حدیث شریفی‌که در سؤال شما ذکر شده است؛ ترمذی در سنن خود از ابوسعید خدری روایت نموده است که رسول‌الله صلی‌الله علیه و سلم فرموده است:

«إِنَّ مِنْ أَعْظَمِ الْجِهَادِ كَلِمَةَ عَدْلٍ عِنْدَ سُلْطَانٍ جَائِرٍ»

ترجمه: از جملۀ بزرگ‌ترین جهاد، گفتن کلمۀ عدل در نزد پادشاه ظالم است.

ابوعیسی گفته است که این حدیث از این جهت حدیث حسن غریب است. در معجم الکبیر طبرانی از ابوامامه نقل شده است که رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم فرموده است:

«أَحَبُّ الْجِهَادِ إِلَى اللهِ كَلِمَةُ حَقٍّ تُقَالُ لإِمَامٍ جَائِرٍ»

ترجمه: بهترین جهاد در نزد الله سبحانه وتعالی کلمۀ حق است که به امام ظالم گفته می‌شود.

در روایت دیگری در نزد طبرانی از ابوامامه نقل شده است که مردی در در وقت زدن جمره گفت: یا رسول الله کدام جهاد افضل‌تر است؟ رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم فرمود:

«أَفْضَلُ الْجِهَادِ كَلِمَةُ حَقٍّ عِنْدَ سُلْطَانٍ جَائِرٍ»

ترجمه:  بهترین جهاد کلمۀ حق در نزد سلطان ظالم است.

در کتاب عون المعبود در مورد شرح این حدیث چنین آمده است:«… از ابوسعید خدری روایت است که گفت :رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم فرموده است:

«افْضَلُ الْجِهَادِ كَلِمَةُ عَدْلٍ عِنْدَ سُلْطَانٍ جَائِرٍ أَوْ أَمِيرٍ جَائِرٍ»

ترجمه: بهترین جهاد بیان کلمۀ عدل در نزد سلطان ظالم و یا امیر ظالم است.

صاحب عون المعبود گفته است:

"افضل الجهاد" به معنی بهترین جهاد است، به دلیل روایت ترمذی که گفته است از جملۀ بزرگترین جهاد "کلمۀ عدل" است و در روایت دیگری از ابن ماجه کلمۀ حق نقل شده که مراد از این کلمه چیزی است که امر به معروف و یا نهی از منکر را افاده کند؛ توسط بیان باشد و یا توسط کتابت و یا مانند آن. "عند سلطان جائر" یعنی سلطان ظالم، بیان حق در نزد سلطان ظالم افضل الجهاد گفته شده، به این دلیل که شخصی در برابر دشمن جهاد می‌کند، در بین خوف و رجاء متردد است و نمی‌داند، که پیروز می‌شود و یا شکست می‌خورد و صاحب قدرت در حقیقت نسبت به آن به خشم می‌آید؛ پس آن شخص وقتی حق را بیان می‌کند و سلطان ظالم را امر به معروف می‌کند جان خود را به خطر تلف شدن و در معرض از بین رفتن قرار می‌دهد پس این به دلیل غلبۀ خوف افضل الجهاد می‌باشد، خطابی و غیره چنین گفته است.

"او امیرجائر" که گفته شده، به نظر می‌رسد که راوی در خصوص این کلمه شک دارد.»

پس از این حدیث شریف فهمیده می‌شود که افضل الجهاد گفتن کلمۀ حق در نزد سلطان ظالم است نه در نزد اتباع‌اش و منظور از سلطان ظالم امیر ظالم است، خواه رئیس جمهور باشد و یا پادشاه، نخست وزیر و یا والی، پس سلطان جائر که امر به معروف و نهی از منکر می‌شود، لازم است که صاحب صلاحیت وقدرت و یا امارت باشد تا این افضلیت در بیان حق در پیش روی آن مصداق پیدا کند.

اما این به معنی این نیست که بیان حق در پیش روی اتباع حاکم ظالم فضیلت ندارد، زیرا در بیان حق به صورت علنی همیش خیر و فضیلت است، اما افضلیت خاصی‌که رسول‌الله صلی‌الله علیه وسلم در حدیثی‌که مورد بحث ما است؛ افضلیتی است که متعلق به کسی است که خودش صاحب قدرت است؛ زیرا بیان کلمۀ حق در پیش روی صاحب قدرت اهمیت خاص دارد و به دلیل این‌که در بیان حق در نزد صاحب قدرت قبول خطر، جرئت و قوت است. چنانچه بعضی شارحین حدیث نیز چنین بیان کرده اند: «... خطابی گفته است: بیان حق در نزد سلطان جائر افضل الجهاد گفته شده؛ زیرا کسی‌که با دشمن جهاد می‌کند در بین رجاء و خوف متردد است و نمی‌داند که آیا پیروز می‌شود و یا شکست می‌خورد و صاحب قدرت در نزد آن به خشم می‌آید، پس وقتی او حق را بیان می‌کند و آنرا امر به معروف می‌کند در حقیقت خود را در معرض خطر قرار داده و جان خود را به هلاکت می‌اندازد، لذا به خاطر غلبۀ خوف، افضل الجهاد خوانده شده است. المظهر گفته است: بیان حق در نزد سلطان جائر افضل است؛ زیرا ظلم سلطان بالای تمام کسانی‌که در تحت سیاست آن قرار دارند سرایت می‌کند که یک جمعیت کلان است، پس وقتی آنرا از ظلم نهی می‌کند نفع و منفعت را به خلق زیادی می‌رساند به خلاف قتل کافر که از چنین ویژه‌گی بر خوردار نیست.»

پس تمام صحبت از خود صاحب قدرت ظالم است نه از اتباع‌، اعوان و لشکرش.

برادر شما عطاء ابن خلیل ابوالرشته

17 رجب 1445هق

29 جنوری 2024م

مترجم: مصطفی اسلام